Jant-Lastik & Fren Sistemi

[egzantirik]

Frenler cogu kisinin ancak tutmadiginda aklina gelen, hatta motora binlerce dolar harcadiktan sonra veya balatalar bittiginde degistirdikleri bir parca. Impreza'nin klasik olarak, gittigi kadar durmadigini biliyoruz. Ozellikle yeni jenerasyon araclarda agirligin 1.5ton'a yaklasmasi ile birlikte, Subaru frenleri yeterli gelmemeye basladi. 4 Potlu kaliperler ile ilk STi 4 ve 5lerde bu durum biraz duzeltilse de, ciddi modifikasyon yapanlarin elzem olarak degistirdikleri bir parca olarak one cikti. Bununla birlikte Subaru, fren ustasi Brembo'ya danisti, tabii kardes uretici mitsu da fren uretemedigini kabul edip Brembo ustayla el sIkIstI. WRC'nin frenlerini de Prodrive spec'lerine gore AP Racing uretiyor.

Frenlerinizden biraz daha iyi tutunma gucu, daha uzun dayaniklilik ve "sisme" tabir edilen cok isindiginda gorevini yerine getirmeme problemini yok etmek istiyorsaniz, ilk ve en ucuza yapabileceginiz sey, balata ve hidroligi degistirmek. Fren balatalarinin da turlu turlu tipleri var. Eskiden kullanilan asbestli balatalar kanserojen olduklari icin piyasadan kaldirildilar, onlarin yerine artik organik bilesenli, icinde surtunmeyi artirmak icin metal partikulleri olan balatalar kullaniliyor. Organik bilesenlerin icinde de buyuk oranda karbon oldugu icin (F1'de kullanilan tamami karbon kompozitlerle karistirmayin) jantlardaki siyah tozdan kurtulamiyoruz. Bunun disinda klasik tren gibi otmesi ile anlasilan, ama cok iyi tutunan metalik kompoundlar var. Bunlarin da dezavantaji, cok kisa surede diskleri yemesi. Bunlarin ortasinda da bahsettigim hibridler, daha yuksek performans icin seramik bilesenliler, egzotiklerde ise F1'de gelistirilen, simdi Audi RS4 ve Porsche ile "halka" inen karbon grafit frenler var.
Simdi biz gunluk kullanacagimiza gore, basitce daha iyi bir balata ile frenlerimizi guclendirdik. Fakat, ust uste sert fren yapildiginda olusan isi ile "sisen" frenler icin ne yapabiliriz? Genelde bu olay, iki faktorun birlesimi ile ortaya cikar:

Birincisi, sert frenajda ortaya cikan isinin, balatayi yakarak ortaya gaz cikarmasi, bu gazin da balata yuzeyi ve disk arasinda yastik gorevi gorerek frenlemeyi azaltmasi seklinde. Bunu engellemek icin delikli veya cizikli diskler (hatta ikisi birden) kullanilmakta. Bu deliklerden disariya tahliye edilen gaz sayesinde, ve de biraz da bu delik/ciziklerin balata yuzeyini tornalayip devamli temiz bir yuzey elde etmesi ile iyi bir durus saglaniyor. Ama bu delikler , oyle normal diski alip matkapla giriserek yapilmiyor tabi, onu denediginizde (denenmistir, merak etmeyin) bu deliklerin ceperlerinden kilcal catlaklar basliyor, ve buyuyerek sonunda diski kiriyorlar. Hos bir deneyim degil. O yuzden delikli diskler ozel gerilim azaltici islemlerle uretiliyorlar. Delikli / cizikli diskin dezavantaji da, yukarida bahsettigim tornalama etkisi yuzunden cabuk balata yemesi.

Ikincisi de, bu olusan yuksek sicakliktan dolayi, kaliperlerle temastaki fren hidroliginin, kaynama noktasina gelip baloncuklar yapmasi, fren hortumlarini isitip basinc altinda sisirmesi ile olusuyor. Bunu da, DOT4 standardindaki fren hidroliginizi, kaynama noktasi daha yuksek DOT 5.1 ile degistirerek cozebiliyoruz. Bunun dezavantaji da, DOT 5 hidroligin havadaki nemi cekmesi, ve yilda bir degistirilmesinin gerekliligi. Yuksek sicaklik ile sisen fren hortumlari da, daha dayanikli paslanmaz celik orgulu hortumlarla degistiriliyor. Hortumlari degistirirken alacaginiz orgulu hortumlarin uzerinde plastik kilif olmasina dikkat edin, baska turlu o orgulerin icine toz toprak dolup hareketle daha erken kirilmasina sebep oluyor.
Simdilerde yeni bir tip balata ile Mintex, bu isininca gaz cikarma olayini cozdu. Madem bu meret isindiginda gaz uretiyor, bastan firinda bu sicakliga getirip isitalim, ne gaz varsa ciksin sonra kullanalim mantigi ile baslanan is, maliyetli olsa da bayagi ise yariyor. Sadece firinda uzun sure sabit isida birakmak yetmiyor, sonra balatanin ozelliklerini kaybetmemesi icin farkli isil islemlerden gecmesi de gerekiyor, bu da maliyete yansiyor tabi.
Biraz da, frenlerinizi nasil kullanirsaniz en iyi etki, en uzun omru elde edersiniz ondan bahsedelim:
Diskleriniz sogukken ani ve cok sert fren yapmayin, onceden ayaginiz frende biraz alistirin, ve frenaji yavas yavas sertlestirin, ozellikle pistte onemli. Diskler cok sicakken de ani su gecislerine, kirmizi isikta ayak frende beklememeye dikkat edin. Cok isinmis bir diskte, ayaginiz frende ayni noktada beklerseniz, balatalarin temas etmedigi disk yuzeyi , balatanin altindaki noktadan daha hizli soguyacak, ve bu isi farki disklerin yamulmasina sebep olacaktir. Ozellikle diskleriniz inceldiyse, eski iseler yamulma daha fazla olacaktir. Yamulan diskin tornada duzeltilmesi kisa bir sure icin problemin kaybolmasini saglayacak, ama sonra en ufak bir ani soguma olayinda , materyalin alindigi yer daha siddetli bir sekilde sekil bozukluguna ugrayarak frenlerde titreme, sert frenajda direksiyonu birileri salliyormus gibi (on disklerde ise) bir etki yapacaktir.
Uzun fren omru icin yapabileceginiz en iyi sey de frenleri mumkun oldugu kadar az kullanmak. Laughing Yolda iken, onunuzde kirmizi isik, bir engel vs gordugunuzde dibine kadar gazla gelmek ve son anda fren yapmak yerine, onceden vites kucultup, frenlere hafif dokunuslarla yavaslayip, hatta bir sonraki yesil isigi hareket ederken yakalayip gereksiz dur kalk yapmamis ta olursunuz. Ne yazik ki takip mesafesi ve erken fren taktikleri, ulkemizde onumuzdeki bosluga dalma ihtiyaci hisseden insanimiz oldugu icin cok ta ise yaramiyor.
Pistte ise yine ayni teori gecerli diyebilirim, daha az fren yapan daha hizli gider. Esit gucte iki aractan da daha gec ve az fren yapip hizini virajda daha fazla koruyan gecer. Pist demisken, ultra super tuttugu iddia edilen "yaris balatalari"ndan uzak durun derim, cunku isinmadan bir ise yaramazlar. Sabah ise giderken ilk yokladiginizda fren yokmus hissi verir, ilk iki soguk frenajinizda bir AS 900 sizden daha kisada durur, ucuncude de zink diye yere yapistirir. Bu tur balatalar pist kullanimi icin iyidir, caddede yeri yoktur.

alıntıdır...