Kanser Nedir?

[kaptan-8]

Kanser Nedir?

Kanser önemi giderek artan bir saglik ve yasam sorunu durumundadir. Ölüm nedeni olarak, kalp ve damar hastaliklarinin hemen ardindan gelmektedir. Bati toplumlarinda her yil 250-350 kisiden biri kansere tutulmaktadir. 60 yasin üzerindeki gurupta ise kanser sikligi çok artmakta 300 kiside 4-5 civarina yükselmektedir. Ülkemizde kesin istatistikler bulunmamakla birlikte insidansin bunun yarisi kadar oldugu tahmin edilmektedir.

Yurdumuzda en sik görülen kanserler erkeklerde akciger, prostat, kalin barsak, rektum, mide ve pankreas; kadinlarda meme, akciger, kalin barsak, rektum, serviks, over, mide ve pankreas kanserleri olarak siralanabilir. Deri kanseri sikligi her iki cinste de yüksek olmakla birlikte, habis melanom disindaki deri kanserleri tedaviye iyi cevap verdiklerinden ölüm orani çok düsüktür.

Kanserin Biyolojisi

Kanser, bazi etkilerle degisime ugramis hücrelerin, gerek yerel ve gerek uzak noktalarda kontrolsüz olarak çogalip büyümelerinin sonucu olusan habis hastaliklar grubudur. Normalde hücreler belli bir kontrol altinda, ihtiyaca göre bölünerek çogalirlar. Hücreler bir taraftan programli ölüm ya da "apoptoz" denen olay ile yok olurken, diger taraftan da büyüme faktörlerinin etkisiyle çogalir. Büyüme faktörleri normalde DNA'daki çesitli genlerin etkisiyle olusan proteinlerdir. Bu genler mutasyona (degisime) ugrayarak hücrelerin asiri büyümesine sebep olurlarsa, o zaman kanser olusur ve bu genlere de "onkogen" denir.

DNA hayatin merkezi maddesi olarak kabul edilebilir. DNA'da genler bulunmaktadir. Genler, anne veya babadan çocuga siyah ya da sari saç veya mavi göz gibi özelliklerin ya da talasemi (Akdeniz anemisi) gibi hastaliklarin geçmesine sebep olan kalitim birimleridir.

DNA uzun bir teyp seridi gibidir. Vücudumuza nasil büyüyecegini bildiren, hatta davranislarimizi belirleyen biyolojik bir programlar dizinidir. DNA bilgisayardaki programlari tasiyici seritlere benzetilebilir.

DNA, deoksiribonükleik asid dedigimiz hücre çekirdegi asidinin bas harflerinden olusan bir kisaltmadir. DNA hücrelerde kromozom seklinde bulunur.

insan vücudunda milyarlarca hücre vardir ve her hücredeki DNA o hücrenin kontrol merkezidir. insanda 23 çift kromozom vardir. Bunlar çekirdekte çiftler halinde bulunurlar. Yalniz son çifttekiler cinsiyet kromozomu olarak farklidir; kadinda XX ve erkekte XY olarak bulunur.

Kanser genleri ya da onkogenler 70'li yillarin sonlarina dogru bulunmaga baslanmis ve günümüze kadar çok aktif arastirmalarin konusunu olusturarak, kanserin daha iyi anlasilmasina, tani ve tedavinin gelistirilmesine hizmet etmislerdir.

Onkogenleri olusturan mutasyonlar, karsinojen maddelerin, virüslerin ve X isinlarinin etkisiyle meydana gelir. Kanser bir organda olustuktan sonra, uzak doku ve organlara da ****staz dedigimiz yerlesmeler yapar ve genel olarak hastalar ****stazlar nedeniyle kaybedilir. Hizli ilerleyen kanserlerde ****staz erken, daha iyi gidisli kanserlerde ise ****staz geç olusur. ****staz olusumu tesadüften çok, kanser hücrelerinin bazi organlara kolay yerlesmelerini saglayan özelliklerine baglidir. Örnegin, kolon kanserleri karacigere, prostat kanserleri kemige ****staz yapmayi tercih etmektedir. Burada, kanserli dokuda kan akimi, damar hücrelerinin aktivasyonu gibi faktörler rol oynamaktadir.

Onkogenlerin yaninda anti-onkogenler de çok önemlidir. Onkogenler kansere sebep olurken, anti-onkogenler kanseri önleyen genlerdir. Anti-onkogenlere "tümörü baskilayan genler" de denir. Bunlar dogal hallerinde iken, yani mutasyona ugramamis hallerinde iken hücre bölünmesini ve çogalmasini frenleyen, durduran genlerdir. Örnek olarak retinoblastoma genini ve p53 genini gösterebiliriz.

Sonuç

Kanser çok önemli bir hastaliklar grubudur. Tedavisi ve tanisi bir çok uzmanlik dallarinin isbirligini gerektirmektedir. Tedavisi güçtür. Erken tani önemlidir. Cerrahi ve radyoterapi lokal tedavi yöntemleri olup, onlarin arkasindan kemoterapi ve immünoterapi gibi sistemik tedaviler uygulanmaktadir. Kemoterapi sitotoksik ilaçlarla yapildigi için özel bir ihtisas konusudur. Etkili dozlarda, fakat hastayi yan tesirlerden koruyarak yapilmasi gereklidir.

Moleküler biyolojinin verdigi yeni bilgiler kanser tedavisi için umut vaad etmektedir. Onkogenleri ve onlarin ürünlerini baskilayan özel maddeler halen arastirilmaktadir. Anti-onkogenlerin de tedaviye katilmalari için çalisilmaktadir.

Kanserde belki tedaviden daha önemli olan husus kanserin önlenmesidir. Önlemede karsinojenik (kanser yapici) maddelerden uzak durmak, temiz ve saglikli yasamak ve uygun bir diyet uygulamak gibi hususlara uyulmasi kanser sikligini rahatça yariya indirebilir. Gelecekte kemoprevansiyon yani kimyasal maddelerle kanseri önlemek de yararli olabilecektir.




alıntı